Behalve het gewenste effect kan dit middel bijwerkingen geven. De kans op deze bijwerkingen hangt af van uw eigen gevoeligheid voor deze bijwerkingen, de hoeveelheid dexamethason die u gebruikt en de lengte van de behandeling. Vraag uw arts welke bijwerkingen u kunt verwachten.

In het algemeen geldt het volgende.

• Bij een behandeling van een of twee injecties en bij substitutietherapie heeft u weinig kans op bijwerkingen.
• Bij een stootkuur gebruikt u gedurende enkele dagen tot weken een hoge dosering van 3 mg tot 8 mg dexamethason. De bijwerkingen die u daarbij ervaart, zijn in het algemeen niet gevaarlijk of schadelijk, soms wel lastig of vervelend.
• Bij langdurig gebruik gaan de meeste bijwerkingen na enkele dagen tot weken over, als u aan het middel gewend bent geraakt. Na enkele weken gebruik heeft u wel kans op bijwerkingen, die optreden bij langdurig gebruik. Dit is ook het geval bij kortdurende behandelingen met doseringen vanaf 3 mg die vaak herhaald worden. Bijvoorbeeld vaker dan vier keer per jaar een stootkuur.

De belangrijkste bijwerkingen zijn de volgende.

Meteen vanaf het begin van de behandeling

• Soms: maag- of darmklachten. Wanneer dit is toegestaan, kunt u het middel vlak voor of tijdens de maaltijd innemen om deze klachten te voorkomen. Overleg hierover met uw arts. De maag- en darmwand kunnen gevoeliger zijn, waardoor eerder maag- en darmzweren ontstaan. Overleg voor gebruik met uw arts als u recent een maag- of darmzweer heeft gehad of die nu nog heeft. Eventueel kan uw arts een maagzuurbeschermend middel voorschrijven.
• Tijdelijke veranderingen in gevoel en stemming, die per persoon kunnen verschillen. Men kan energieker, prikkelbaar, rusteloos, angstig of agressief worden, maar ook neerslachtig, futloos of vermoeid. Overleg voor gebruik met uw arts als u depressief bent of hiervoor wordt behandeld. Mocht u veel last hebben van stemmingsveranderingen, vraag dan uw arts om advies. Mogelijk kan de dosering enigszins worden verlaagd. Bij slaapproblemen door rusteloosheid kan het helpen het middel in één keer vroeg op de dag in te nemen.
• Omdat bijnierschorshormonen de aanmaak en afbraak van koolhydraten beïnvloeden, kunnen bij mensen die daarvoor gevoelig zijn, verschijnselen van diabetes (suikerziekte) ontstaan. Zij merken dit doordat zij veel dorst krijgen en veel moeten plassen. Dit kan vooral optreden bij mensen boven de 75 jaar. Mensen met diabetes kunnen tijdens de behandeling meer insuline of bloedsuikerverlagende tabletten nodig hebben. Meet extra vaak uw bloedglucosegehalte.
• Slecht genezende wonden en meer kans op infecties met bacteriën, virussen of schimmels. Start de behandeling niet, als het enigszins kan, als u last heeft van aandoeningen die zijn veroorzaakt door infecties van bacteriën, schimmels of virussen. Als de infectie uit de hand loopt, heeft u dat niet in de gaten, omdat bijnierschorshormonen ontstekingsverschijnselen, zoals roodheid en zwelling, tegengaan. Mocht zich een infectie tijdens het gebruik voordoen, bespreek dan met de arts wat u moet doen. Neem in elk geval contact op bij plotseling opkomende ontstekingen, bij ontstekingen in of rond het oog en bij een ontsteking waarvan u weet of vermoedt dat deze door een virus is veroorzaakt. Overleg met uw arts als u moet worden gevaccineerd, bijvoorbeeld tegen tropische ziekten. Mogelijk reageert uw lichaam onvoldoende op de inenting. Raadpleeg uw arts als u een wond heeft die slecht geneest.
• Een verhoogde oogboldruk kan ontstaan bij personen die daarvoor gevoelig zijn. Overleg voor gebruik met uw arts als u een verhoogde oogboldruk (glaucoom) heeft, terwijl deze niet wordt behandeld door de oogarts.
• Bij sommige vrouwen blijft de menstruatie uit tijdens de behandeling.
• U kunt last krijgen van spierzwakte en vermoeidheid. Mensen met de spierziekte myasthenia gravis kunnen extra last van hun aandoening krijgen. Overleg hierover met uw arts.
• Stoornisssen in het hartritme. U kunt een licht verhoogd risico op hartritmestoornissen hebben.
• Als u aan psoriasis lijdt: u kunt meer last krijgen van deze aandoening als u stopt met dit medicijn. Neem contact op met uw arts als u last heeft van rode schilferende of glanzende plekken op de huid, beschadigingen van de huid, jeuk, putjes in de nagels en gewrichtsklachten.

Alleen als u extra gevoelig bent voor één van de bijwerkingen of als u vaker in korte tijd stootkuren gebruikt, kunt u de bijwerkingen ervaren, die we hieronder noemen. Deze bijwerkingen treden meestal niet op bij hoeveelheden van minder dan 1 mg dexamethason per dag.

Na gebruik van meer dan drie weken

• Sommige mensen worden dikker door de veranderde opbouw en afbraak van vet, door een toename van de eetlust en door het vasthouden van vocht. Het is vaak nodig de eetgewoontes aan te passen om het gewicht op peil te houden. Een diëtist kan u daarbij helpen. Vraag uw huisarts om een verwijzing.
• Regelmatig krijgen mensen een opgezwollen gezicht. Dit is voor velen een belangrijk nadeel van de behandeling. Het is niet altijd mooi en terwijl het niet goed met hen gaat, zien zij er voor hun omgeving juist 'welvarend' uit.
• Dunne huid, waardoor het de onderliggende weefsels minder goed beschermt. Hierdoor kunt u eerder last krijgen van blauwe plekken en streepvormige littekens (striae). Enige maanden na het stoppen met de behandeling moet de huid weer zijn normale dikte terug hebben. De littekens verdwijnen niet meer.
• Andere effecten op de huid zijn dat wonden minder goed en minder snel genezen en dat er een verhoogde kans is op acne (jeugdpuistjes) en overmatige haargroei, vooral in het gezicht.
• Vermindering van de werking van de bijnierschors. Hier heeft u tijdens de behandeling geen last van, maar na het stoppen heeft uw bijnierschors tijd nodig om op gang te komen om weer zelf bijnierschorshormonen aan te maken. Dit kan een half jaar duren. Moet u tijdens of binnen een halfjaar na beëindiging van de behandeling een medische ingreep ondergaan? Vertel dan altijd dat u een bijnierschorshormoon gebruikt, of gebruikt heeft. Na operaties heeft uw lichaam extra bijnierschorshormoon nodig. Omdat uw bijnierschors deze op dit moment zelf niet kan aanmaken moet de dosering vaak worden aangepast.

Na enkele maanden gebruik
Dit is een gebruik van enkele maanden of verschillende kortdurende kuren met een hoge dosering achter elkaar. Bijvoorbeeld meer dan vier per jaar.

De bijwerkingen kunnen na enkele maanden optreden, of pas na het stoppen met een langdurige behandeling. Ze komen meestal alleen voor als u meer dan 1 mg dexamethason per dag gebruikt.

• Verlies van botweefsel (osteoporose). De botten worden dan brozer, waardoor deze eerder breken. Het gebruik van bijnierschorshormonen versterkt het natuurlijke afbraakproces van de botten, waardoor broze botten ontstaan. Het is daarom belangrijk tijdens het gebruik van de bijnierschorshormonen voldoende kalk te gebruiken (in de vorm van zuivelproducten of eventueel als tabletten). Ook lichaamsbeweging is noodzakelijk voor een actieve opbouw van de botten.
• Een blijvende vertroebeling van de ooglens (cataract) kan ontstaan. Neem contact op met uw arts als u veranderingen in uw gezichtsvermogen opmerkt. Bij ouderen en mensen met diabetes kan ouderdomsstaar wat eerder ontstaan dan normaal zou gebeuren. Ouderdomsstaar is een blijvende vertroebeling van de ooglens. Neem contact op met een oogarts als u wazig gaat zien en vermeld dan dat u een bijnierschorshormoon gebruikt. Het gezichtsvermogen kan met een bril vaak nog goed worden gecorrigeerd. Mocht na verloop van tijd het gezichtsvermogen te slecht zijn, dan is een lensoperatie nodig.
• Kinderen kunnen door het gebruik soms minder hard groeien. Het is daarom belangrijk dat een arts regelmatig de lichaamslengte en het lichaamsgewicht controleert. Als blijkt dat inderdaad groeivertraging optreedt, dan kan tijdig worden overwogen de behandeling te stoppen.

Raadpleeg uw arts als u te veel last heeft van één van de bovengenoemde bijwerkingen of als u andere bijwerkingen ervaart waar u zich zorgen over maakt.

Kijk voor de juiste dosering altijd op het etiket van de apotheek of in de bijsluiter. Vraag ook uw arts om een duidelijke instructie op papier. De doseringsschema's bij dit middel zijn vaak ingewikkeld, omdat u op en af moet bouwen.

Hoe?

Tabletten of capsules

• Neem dit medicijn met een half glas water. Wanneer dit is toegestaan, kunt u dit medicijn vlak voor of tijdens een maaltijd innemen. U heeft dan minder kans op maagklachten.
• Sommige mensen vinden dat de tabletten een onplezierige bittere smaak hebben. Wanneer dit is toegestaan, kunt u de tabletten innemen met een lepel vla of yoghurt. Eventueel kunt u uw arts vragen een recept te schrijven voor gelatinecapsules, die de apotheek voor u kan maken. Zo'n capsule kunt u in zijn geheel inslikken, waarna hij in de maag oplost. Verwerking in een capsule kan ook prettig zijn als u erg veel tabletten in één keer moet slikken.

Injecties

De injecties worden door een arts toegediend. In sommige gevallen (bijvoorbeeld wanneer u op vakantie gaat) kunnen u of uw partner worden geïnstrueerd om zelf te kunnen spuiten in noodsituaties.

Wanneer?

• Zodra u het middel in huis heeft, kunt u het het beste meteen innemen.
• Soms moet u dit middel in het begin twee tot vier keer per dag innemen, om er zo aan te wennen. Zodra u minder last heeft van de bijwerkingen, zoals misselijkheid, kunt u proberen de hoeveelheid voor één dag in één keer in te nemen. U voorkomt hiermee bijwerkingen op de lange termijn.
• Als u het één keer per dag inneemt, doe dat dan vroeg in de ochtend. Bijvoorbeeld bij het ontbijt. U beperkt hierdoor het remmende effect op de eigen bijnierschors.

Hoe lang?
Een stootkuur duurt meestal tussen de vijf en tien dagen. Soms moet u de dosis aan het einde van de kuur langzaam afbouwen, bijvoorbeeld door elke dag één tablet of capsule minder te slikken.

De vergeten dosis moet u alsnog zo snel mogelijk innemen. Gebruikt u dexamethason echter één keer per dag 's ochtends en is het al later dan drie uur in de middag? Sla de vergeten dosis dan over. Maak wel de volledige kuur af, dus verleng de kuur met de dag dat u een dosis heeft overgeslagen.

autorijden, alcohol drinken en alles eten?
Bij dit middel zijn hiervoor geen beperkingen.

Dit middel heeft wisselwerkingen met andere medicijnen. In de tekst hieronder staan alleen de werkzame stoffen van deze medicijnen, dus niet de merknamen. Of uw medicijn een van die werkzame stoffen bevat, kunt u nagaan in uw bijsluiter onder het kopje 'samenstelling'.

De medicijnen waarmee de belangrijkste wisselwerkingen optreden, zijn de volgende.

• Pas op met het gebruik van ontstekingsremmende pijnstillers, zoals acetylsalicylzuur, carbasalaatcalcium, diclofenac, ibuprofen en naproxen. Ontstekingsremmende pijnstillers hebben als bijwerking maag- en darmzweren. Dexamethason kan de kans op deze bijwerking verhogen. De pijnstiller paracetamol heeft deze bijwerking niet. Deze kunt u wel veilig gebruiken.
• De medicijnen tegen hiv-infectie atazanavir, darunavir, efavirenz, etravirine, fosamprenavir, indinavir, lopinavir/ritonavir, maraviroc, nevirapine, nelfinavir, ritonavir, saquinavir en tipranavir. De hoeveelheid van deze middelen in het bloed kan te laag worden. Raadpleeg uw arts als u deze combinatie voorgeschreven heeft gekregen.
• Het medicijn tegen hiv rilpivirine mag u niet gebruiken in combinatie met dexamethason.
• De medicijnen tegen hepatitis C telaprevir en boceprevir. De hoeveelheid van deze middelen in het bloed kan te laag worden. Raadpleeg uw arts als u deze combinatie voorgeschreven heeft gekregen.
• Bepaalde vaccins, zoals het BMR-vaccin, het gelekoortsvaccin en de capsules met buiktyfusvaccin. Dexamethason vermindert de werking van deze vaccins. Het BMR-vaccin en het gelekoortsvaccin mag u niet gebruiken als u meer dan twee weken dexmethason gebruikt. Het buiktyfusvaccin dat u via de mond kunt innemen, mag u ook niet gebruiken. Het is wel mogelijk het buiktyfusvaccin via een injectie te krijgen. Neem hierover contact op met uw arts.
• Middelen onder andere gebruikt bij epilepsie die een van de volgende bestanddelen bevatten: carbamazepine, fenobarbital, fenytoïne of primidon en het middel tegen tuberculose rifampicine. Deze middelen kunnen de hoeveelheid dexamethason in het bloed verlagen. Bij stoppen verhogen ze juist de hoeveelheid dexamethason. Overleg hierover met uw arts of apotheker. Dus ook als u met een van deze middelen gaat stoppen.
• Sertindol, een middel tegen wanen en hallucinatie. Dexamethason vermindert de werking van dit middel. Bij stoppen met dexamethason kunnen de bijwerkingen van van dit middel toenemen. Overleg hierover met uw arts of apotheker.
• Atorvastatine en simvastatine, cholesterolverlagende medicijnen. Dexamethason vermindert de werking van deze middelen. Bij stoppen met dexamethason kunnen de bijwerkingen van van deze middelen toenemen. Mogelijk zal uw arts u een ander cholesterolverlagend medicijn voorschrijven of de dosering aanpassen.
• De betrouwbaarheid van ulipristal, een morning-afterpil, kan verminderd zijn door dexamethason. Overleg met uw arts over een andere morning-aftermethode.
• Topiramaat, een medicijn tegen epilepsie en boulimia nervosa. De hoeveelheid van topiramaat in het bloed kan afnemen door dexamethason. Overleg hierover met uw arts. Mogelijk zal uw arts de dosering van topiramaat aanpassen.

Twijfelt u eraan of een van de bovenstaande wisselwerkingen voor u van belang is? Neem dan contact op met uw apotheker of arts.

Zwangerschap

• Een korte stootkuur kunt u soms volgen tijdens zwangerschap of als u zwanger wilt worden. Overleg hierover met uw arts.
• Over een behandeling van meerdere weken of langer zult u samen met uw arts een afweging moeten maken tussen de voordelen van de behandeling en de risico's voor het kind. De effecten op het ongeboren kind zijn nog niet allemaal bekend, maar duidelijk is dat het kind minder goed kan groeien.

Borstvoeding

• Tijdens een stootkuur gedurende tien dagen met een lage dosering kunt u borstvoeding geven. Het geeft dan weinig risico voor de baby.
• Tijdens een behandeling van meerdere weken of langer kunt u beter geen borstvoeding geven.

• Gebruikt u dit middel enkele dagen? Dan kunt u in één keer stoppen zonder dat er ontwenningsverschijnselen ontstaan.
• Gebruikt u dit middel korter dan drie weken achter elkaar? Meestal kunt u in één keer stoppen, zonder dat er ontwenningsverschijnselen ontstaan. Soms heeft de arts voor u wel een afbouwschema voorgesteld. Vaak is dat om een terugkeer van de aandoening te voorkomen. Bij astma stapt u soms over op inhalaties met een bijnierschorshormoon.
• Gebruikt u dit middel langer dan drie weken achter elkaar? Bouw dan langzaam af in overleg met uw arts. Bij plotseling stoppen kunt u last krijgen van ernstige ziekteverschijnselen, zoals diarree, misselijkheid, zwakte en vermoeidheid. Die ziekteverschijnselen ontstaan doordat uw eigen bijnierschors tijdens het gebruik minder hormonen aanmaakt. Er is immers al voldoende bijnierschorshormoon in het lichaam aanwezig. Bij plotseling stoppen kan de bijnierschors de hormonen niet ineens weer aanmaken. Het duurt enige weken tot soms meer dan een jaar voor de bijnierschors weer helemaal op gang is.
• Bij ziektes waarbij het lichaam zelf geen of onvoldoende bijnierschorshormonen aanmaakt, zal de bijnierschors niet of nauwelijks meer op gang komen. U moet dit middel daarom levenslang gebruiken.

Dexamethason is sinds 1958 internationaal op de markt. Het is op recept verkrijgbaar in injecties onder de merknaam Oradexon en als het merkloze Dexamethason capsules FNA.

Dexamethason is ook verkrijgbaar in oog- en oordruppels. Deze tekst gaat alleen over de tabletten, capsules en injecties.